Znalazłem ciekawy opis według Suworowa , powiem ze mnie trochę zaintrygował a dla czego bo opisuje kondygnacje podziemne tak naprawdę to nie tyczy się konkretnych miejsc ale ale przykłady kondygnacji podziemnych mamy u siebie następnie tunele łączące Powiem szczerze co do tego byłem sceptykiem i to wielkim . Jeśli chodzi o przekopanie tunelu pod rzeka Bug- Muchawiec nawet dziś to wyzwanie a on tu pisze ze były , konfabulował nie sądzę a czy mamy ślady czegoś co było zamurowywane mamy lub się domyślamy co o tym myślicie. To ten opis: "... Wewnętrzny trzon twierdzy to cytadela, umiesczona na wyspie. Przed frontem cytadeli dosyć szeroka żeglowna rzeka - Bug. Od tyłu i po bokach cytadela jest omywana przez wody rzeki Muchawiec, która w tym miejscy wpada do Bugu. A propos rzeka Muchawiec jest również żeglowna. Już to jedno czyni cytadelę niemal niedostępną. [...] A ściany cytadeli w rzeczywistości byly nie do przebicia. Cały obwód wyspy centralnej otoczony był jednolitą piętrową ceglaną budowlą w kształcie koła. Średnica tego muru ma mniej więcej dwa kilometry. Grubość murów blisko dwa metry. W jednym tylko centralnym budynku w kształcie koła znajdowalo się 500 kazamat, w których można było umieścić 12 tysięcy żolnierzy wraz z całym wyposażeniem niezbędnym do długotrwałej obrony. Pod kazamatami znajdowała się jeszcze jedna podziemna kondygnacja. [...] Jeszcze niżej, na drugiej podziemnej kondygnacji, znajdowały się się korytarze prowadzące dpod całą cytadelą pod rzekami i umocnienia na sąsiednich wyspach. [...] Niektóre tunele wybiegały kilka kilometrów poza obszar twierdzy..
[...] Technika układania murów była taka, że mury nawet po upływie stulecii od zakończenia budowy wytrzymywaly trafienia praktycznie wszystkich pocisków artyleryjskich. W murach znajdowały się wąskie optwory strzelnicze, które pozwalały na prowadzenie krzyżowego ognia po wodnej gładzi w dowolnym kierunku. NA zewętrznej części cytadeli znajdowaly się sposnony z otworami strzelniczymi dla ostrzału po bokach najbliższych dość do murów.
Centralna wyspa z trzech stron była osłonięta przez inne wyspy: Graniczną [Zachodnią]; Szpitalną [Południową] i Północną. Na każdej z tych wysp znajdowały się umocnienia, które tworzyły lańcuch mocnych bastionów o wysokości do 15 metrów. Pomiędzy bastionami był usypany wał ziemny o łącznej długości ponad sześciu kilometrów i wysokości ponad dziesięciu metrów.Od strony wewnętrznej wałów i bastionów wykopano magazyny, punkty dowodzenia, schrony , stanowiska zakryte artylerii które umożliwiały ostrzał całego terenu przyległego do twierdzy na wielokilometrowej przestrzeni. Każde z tych dziel fortyfikacyjnych rozmiarami przewyższało cytadelę. [...] Podejścia do bastionów i wały były z kolei slonięte przez odnogi rzek, kanały, i szerokie fosy wypełnione wodą. Wszystkie podejścia do bastionów i wałów ziemnych były ostro ostrzeliwane krzyżowym ogniem z różnych kierunków. Wszystkie forty broniły mostów i przykrywaly ogniem dojście do cytadeli nie pozwalając przeciwnikowi atakować jej bezpośrednio. [...]
Ponadto na niektórych odcinkach bastiony i mury były osłonięte jeszcze jednym rzędem dziesięciometrowych wałów i głębokich fos wypełninych wodą. Twierdza brzeska słusznie była uważana za jedno z najpotężniejszych umocnień fortyfikacyjnych w Europie. Wielu zachodnich znawców fortyfikacji stawiało ją na pierwszym miejscu.
Twierdza była ciągle modernizowana. Pod koniec XIX wieku wybudowano wokół niej dziewięć fortów. Każdy z nich był samodzielną twierdzą z możliwością prowadzenia obrony okrężnej. Wzniesiono je po to by nie pozwolić przeciwnikowi zbliżyć się do twierdzy i ostrzeliwać ją z bliskiej odleglości. Każy z fortow miał silną artylerię. Każdy z nich był przygotowany do dlugotrwalej obrony w warunkach pelnego odizolowania. Każd z fortów mógł wspierać ogniem inne forty i cytadelę co tworzyło twierdzę pierścieniową lub jak po pierwszej wojnie określano, obóz warowny.
Na początku XX wieku w odległości 6 - 7 km od głównego trzonu twierdzy powstał drugi pierścień obro składający się z fortów żelbetowych. Ogólny obwód linii obronnych zwiększył się do 45 km Ponad to są relacje topienia w bugu zapasów amunicji . Wysadzenie niektórych z fortów jest w tym kontekscie ciekawe. Dochodzi do tego nie jeden raz poruszany tu temat łączności przewodowej ciekawi mnie czy rozwiniecie temat , poza tym co wy byście zrobili gdzie i do jakich fortów poprowadzili byście tunele . I czy była to tylko taktyka spalonej ziemi czy morze ukrycie pewnych spraw .

Fajne, ale opisy podziemi Twierdzy można przeczytać w kilku książkach także polskich np: pt:„Twierdza Brzeska” aut. Michał Haykowski to o obronie w 1941 r. oto mały fragment z w/w książeczki.
„Głęboko pod ziemią rozpościerała się cała sieć tuneli, przejść i chodników. Położone na różnych poziomach, to opadały parę pięter pod ziemię, to znowu wznosiły się, oświetlone niewidocznymi z powierzchni, umieszczonymi nad samą ziemią, strzelnicami. Można było przedostać się tymi splątanymi tunelami spod Bramy Brzeskiej do Terespolskiej, z cerkwi do koszar 333 pułku. Rosjanie poprzednio nie znali tych dróg, często nawet nie oznaczonych na planach. Częściowo zniszczone, zasypane, dawno już opuszczone, groziły w każdej chwili zawaleniem”.

Czytałem i to i wcześniej twierdziłem ze Rosjanie nie znali Twierdzy , nie wiem czy WP przed trzydziestym dziewiątym się tak bardzo tym interesował ? Nie wykluczam bo skoro miało być ulokowane nowoczesne centrum łączności może ? Byłem sceptykiem co do tuneli pod rzekami Bug-Muchawiec bo wykonanie ich stanowiło by problem na wet dziś co nie oznacza że jest to nie możliwe . Robiono wprawdzie podkopy pod pozycje npla w I wojnie i podkładano ładunki ale jak się nie mylę to stały grunt. Rzeka to przeszkoda trzeba by było kopać w dnie zmieniając po woli jej bieg robić obejścia a zalanie tego betonem ho ho to pompy i te sprawy , wykopanie pod dnem Koordynaty super ciągle kontrolowane i tu jedna kropla mogła by spowodować katastrofę . (moje dywagacje) Ale zastanawia mnie jedna rzecz poniesiono spore wysiłki żeby zniszczyć co niektóre forty inne zostały ot tak sobie , topiono zapasy amunicji w rzekach (mogli zniszczyć wszystkie) ? Jeśli miały posłużyć wrogowi po zdobyciu to niektóre się nie nadawały, a je zniszczono . Wprawdzie podane jest iż dokonać tego miano w 5 dni to i tak sukces . Ale tu znów relacja która opisuje że forty wybuchały za plecami atakujących . Tak mechanizmy zegarowe lub chemiczne były wtedy znane ale pośpiech temu nie służy . Tu rozwiązaliśmy wiele rzeczy dotyczących komunikacji wewnątrz pozycji obronnych zostaje ten temat Bajanie czy prawda? Dodam tu jeszcze mapkę wyszperaną w necie . z 1912r Tu jest jedno miejsce które jest prawdopodobne o którym i ty pisałeś

"Podziemna twierdza" istniej na pewno przynajmniej w centralnej części twierdzy tj. cytadela i umocnienia zewnętrzne. Jest szeroki wątek na forum http://fortification.ru/forum/index.php?topic=248.0. Jeżeli ktoś przebrnie przez 89 stron to znajdzie wiele informacji i sporo przykładów.

Przebrnołem Co tam ciekawego jest parę rzeczy ale to akurat tak bardzo nas nie dotyczy , z zamieszczonych tam fotek chłopaki trafiają na systemy kanalizacyjne bądź odwadniające . Informacje o powojennych wysadzaniach i zamurowywaniach takie same jak u nas , na co i wy uwagę zwracaliście ale nie przesadzajmy zobaczymy